___นิทรรศการหมายถึง การจัดแสดงข้อมูลเนื้อหา ผลงานต่าง ๆ ด้วยวัสดุสิ่งของ อุปกรณ์และกิจกรรมที่หลากหลายแต่มีความสัมพันธ์กันในแต่ละเรื่องโดยมีจุดมุ่งหมายที่ชัดเจน ซึ่งมีอิทธิพลต่อผู้ชมในด้านความรู้ความเข้าใจ ด้านพฤติกรรม ด้านอารมณ์และความรู้สึก การเปลี่ยนแปลงเจตคติ รวมทั้งการตัดสินใจ ส่วนการจัดแสดงหรือจุลนิทัศน์เป็นนิทรรศการที่มีขนาดเล็ก ___นิทรรศการพัฒนามาจากการจัดแสดงหรือจุลนิทัศน์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเร้าความสนใจ สื่อความหมายและชักจูงใจ การจัดแสดงเพื่อการศึกษาเริ่มแพร่หลายและใช้กันจริงจังในยุคต้นศตวรรษที่ 20 นับจากปี ค.ศ. 1900 นักการศึกษาเห็นความสำคัญของโสตทัศนศึกษามากขึ้นจึงมีการจัดตั้งหน่วยบริการรับผิดชอบงานด้านนี้ขึ้นโดยเฉพาะ ___โดยทั่วไปนิทรรศการมีวัตถุประสงค์เพื่อถ่ายทอดประสบการณ์ กระตุ้น ประชาสัมพันธ์ สร้างความประทับใจ ความเลื่อมใสศรัทธา ความบันเทิงและประเมินประสิทธิภาพของการปฏิบัติงาน ผู้จัดนิทรรศการควรเป็นผู้ที่มีความรู้พื้นฐานทางจิตวิทยา มีประสบการณ์ ความรู้ความสามารถทางด้านการออกแบบให้เหมาะกับวัตถุประสงค์ของนิทรรศการ มีความคิดสร้างสรรค์ มีแผนงาน ทำงานอย่างเป็นระบบ มีความรับผิดชอบทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ และมีแรงจูงใจที่จะทำงานให้ประสบความสำเร็จ ___นิทรรศการมีหลายประเภท สามารถจำแนกได้ตามขนาด วัตถุประสงค์ ระยะเวลาและสถานที่ที่ใช้ในการจัด

...........................................................................................................

.
___นิทรรศการมีหลายประเภท ทุกประเภทมีแนวความคิดโดยรวมเหมือนกัน แต่มีลักษณะบางอย่างที่ทำให้แตกต่างกัน คือ การจัดแสดงหรือจุลนิทัศน์เป็นนิทรรศการที่มีขนาดเล็กสุด นิทรรศการทั่วไปมีขนาดกลาง ส่วนมหกรรมมีขนาดใหญ่มโหฬาร นิทรรศการเพื่อการศึกษาเน้นให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ นิทรรศการเพื่อการประชาสัมพันธ์มุ่งสร้างความสัมพันธ์และความเข้าใจที่ดีระหว่างกัน นิทรรศการเพื่อการค้า มีจุดมุ่งหมายเพื่อการค้าเป็นสำคัญ มีการลงทุนสูง
___นิทรรศการถาวรเป็นการจัดแสดงไว้ในที่แห่งใดแห่งหนึ่งเป็นเวลานาน ถ้าจัดแสดงเป็นครั้งคราวตามโอกาสที่เหมาะสมจัดอยู่ในประเภทนิทรรศการชั่วคราว ส่วนนิทรรศการเคลื่อนที่เป็นนิทรรศการที่ได้จัดเตรียมสื่อสำเร็จไว้เป็นชุด ๆ พร้อมที่จะนำไปแสดงตามสถานที่ต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็ว นอกจากนี้ยังมีนิทรรศการในอาคาร นิทรรศการกลางแจ้ง และนิทรรศการกึ่งกลางแจ้ง ลักษณะของนิทรรศการแต่ละประเภทขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของเนื้อหา วัตถุประสงค์และองค์ประกอบต่าง ๆ ที่ใช้จัดนิทรรศการ

...........................................................................................................

.

___การจัดนิทรรศการให้ประสบผลสำเร็จควรคำนึงถึงปัจจัยทางด้านจิตวิทยาหลายอย่างที่สำคัญคือ การรับรู้ การเรียนรู้ และจิตวิทยาพัฒนาการ
___การรับรู้ที่ควรคำนึงถึง ได้แก่ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการรับรู้ทั้งปัจจัยที่เร้าความสนใจจากภายนอกและภายใน หลักการจากทฤษฎีของกลุ่มเกสตอลท์ได้แก่ หลักของความใกล้ชิด หลักของความคล้ายคลึง หลักของความต่อเนื่องและหลักของการประสาน ส่วนการเรียนรู้มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงด้านความรู้ความเข้าใจ ด้านเจตคติ อารมณ์และจิตใจ ด้านกล้ามเนื้อและประสาทสัมผัส ปัจจัยที่มีผลต่อการเรียนรู้ของผู้ชมในการชมนิทรรศการได้แก่ปัจจัยทางด้านผู้ชม ด้านเนื้อหาและกิจกรรมและด้านเทคนิคการนำเสนอ สำหรับจิตวิทยาพัฒนาการในส่วนที่นำมาประยุกต์ใช้ในการจัดนิทรรศการได้แก่ ความต้องการและความสนใจของบุคคลในวัยเด็กตอนต้น วัยเด็กตอนกลาง วัยรุ่น และวัยผู้ใหญ่ ซึ่งยังแบ่งออกเป็นวัยผู้ใหญ่ตอนต้น วัยผู้ใหญ่ตอนกลาง และวัยผู้ใหญ่ตอนปลายหรือวัยชรา

...........................................................................................................
.

___การออกแบบนิทรรศการเป็นการใช้จินตนาการและความคิดสร้างสรรค์เพื่อวางแผนจัดองค์ประกอบต่าง ๆ ในนิทรรศการให้น่าสนใจและได้ประโยชน์ตามจุดมุ่งหมาย หลักการออกแบบที่ดีควรยึดหลักสำคัญ 3 ประการ ได้แก่ ความเป็นเอกภาพ ความสมดุล และการเน้น
___การเน้นอาจเน้นด้วยเส้น สี แสง เงา พื้นผิว รูปร่าง โดยใช้วิธีทำให้ตัดกัน การแยกตัวออกไป การจัดวางจังหวะ การจัดวางตำแหน่งและสร้างความคิดรวบยอด ทั้งนี้เพื่อให้เป็นจุดรวมความสนใจ ความสมดุลแบ่งออกเป็นความสมดุลแบบสมมาตรและอสมมาตรซึ่งสามารถสร้างความสมดุลได้ด้วย สี รูปร่าง น้ำหนัก พื้นผิว ตำแหน่งและทิศทาง ส่วนความเป็นเอกภาพแสดงออกให้เห็นด้วยความใกล้ชิด การซ้ำ ความต่อเนื่อง ความหลากหลายและความกลมกลืน

...........................................................................................................

.
___ขั้นตอนในการจัดนิทรรศการประกอบด้วยขั้นการวางแผน ขั้นปฏิบัติการผลิตสื่อและติดตั้ง ขั้นการนำเสนอและขั้นประเมินผล
___ขั้นการวางแผนควรจัดประชุมเพื่อตั้งวัตถุประสงค์ กำหนดกลุ่มเป้าหมาย เนื้อหาและกิจกรรม ระยะเวลา สถานที่ งบประมาณ หน้าที่รับผิดชอบ ขั้นปฏิบัติการผลิตสื่อและติดตั้งประกอบด้วยการออกแบบในนิทรรศการ การจัดหาวัสดุอุปกรณ์ การลงมือติดตั้งสื่อต่าง ๆ การควบคุมดูแลความปลอดภัยในขั้นการนำเสนอประกอบด้วย พิธีเปิดนิทรรศการ การนำชมและดำเนินกิจกรรม การประชาสัมพันธ์ภายใน ส่วนขั้นประเมินผลประกอบด้วย การประเมินภายในจากกลุ่มผู้จัดและการประเมินจากผู้ชมหรือกลุ่มเป้าหมาย
ทุกขั้นตอนของการจัดนิทรรศการ ควรคำนึงถึงแนวทางการจัดนิทรรศการที่ดี นอกจากนี้ยังควรป้องกันปัญหาอุปสรรคซึ่งมาจากสาเหตุหลายประการเพื่อไม่ให้การจัดนิทรรศการล้มเหลว

...........................................................................................................
.

___เนื้อหาของเทคนิคการจัดนิทรรศการ กล่าวถึงการจัดวัสดุอุปกรณ์และสิ่งของต่าง ๆ ที่มีความสำคัญจำเป็นสำหรับการจัดนิทรรศการโดยทั่วไปได้แก่ การจัดแผ่นป้าย การจัดป้ายนิเทศ การกำหนดบริเวณในนิทรรศการและการกำหนดทางเดินชมนิทรรศการ
___แผ่นป้ายมีหลายประเภท หลายรูปแบบ แต่ละแบบมีลักษณะและเทคนิคการจัดโดยเฉพาะ เช่น แบบยึดติดกับขาตั้ง แบบอิสระ แบบสามเหลี่ยม แบบแขวน แบบโค้งงอ แบบกำแพง แบบร้านขายสินค้า แผ่นป้ายตั้งแสดงและแผ่นป้ายผืนธง ป้ายที่ได้รับความนิยมใช้เป็นสื่อหลักที่สำคัญในการจัดแสดงหรือนิทรรศการทั่วไปได้แก่ ป้ายนิเทศ ซึ่งเน้นรายละเอียดเกี่ยวกับความหมาย คุณค่า หลักการและเทคนิคการจัด ส่วนการกำหนดบริเวณว่าง ควรคำนึงถึงลักษณะของบริเวณว่าง การออกแบบบริเวณว่าง โดยการจัดองค์ประกอบแบบต่าง ๆ บริเวณว่างในเชิงจิตวิทยาตลอดจน การกำหนดทางเดินชมนิทรรศการ เช่น ชมได้ด้านเดียว ชมได้สองด้าน และการสัญจรอย่างอิสระตามความต้องการ เป็นต้น

...........................................................................................................

.
___สื่อทำหน้าที่เป็นตัวกลางหรือพาหนะในการสื่อความหมายจากแหล่งหนึ่งไปสู่อีกแหล่งหนึ่ง สื่อที่ใช้ในนิทรรศการมีหลายชนิด แต่ละชนิดมีศักยภาพในการสื่อความหมายและถ่ายทอดเนื้อหาสาระแตกต่างกัน สื่อวัสดุที่นิยมใช้ได้แก่ แผ่นปลิว แผ่นพับ จุลสาร วารสาร ภาพโฆษณา แผนภูมิ แผนภาพ แผนสถิติ หุ่นจำลอง ของจริงและสื่อวัสดุอิเล็กทรอนิกส์
___สื่ออุปกรณ์ที่จำเป็นในการจัดนิทรรศการ ได้แก่ อุปกรณ์ประเภทเครื่องเสียง ได้แก่ เครื่องขยายเสียงและสื่ออุปกรณ์ประเภทเครื่องฉาย เช่น เครื่องฉายข้ามศีรษะ เครื่องฉายแอลซีดี และเครื่องวิชวลไลเซอร์ ส่วนสื่อกิจกรรมที่นิยมใช้ ได้แก่ การบรรยาย การประชุมสัมมนา การสาธิต การแสดงบทบาทสมมุติและสถานการณ์จำลอง การเล่มเกม การแสดงและการละเล่น การจัดประกวด และการแข่งขันทักษะต่าง ๆ
การใช้สื่อในนิทรรศการควรเลือกให้เหมาะสมกับคุณลักษณะและองค์ประกอบของงาน สื่อทุกประเภทควรตอบสนองวัตถุประสงค์ของการจัดงานและควรเป็นเอกภาพ

...........................................................................................................